Geschiedenis van sportvereniging WEST!
Sportvereniging West! is per 1 juli 2009 ontstaan uit Gymnastiek- en Volleybalvereniging Kracht en Vriendschap en Volleybalvereniging Slotervaart. West! heeft afdelingen in Osdorp en Slotervaart. De vereniging is van oorsprong ontstaan uit een gymnastiek vereniging die is opgericht in 1868. Dit maakt West! een van de oudste verenigingen van Amsterdam.
Geschiedenis van Kracht en Vriendschap
Inleiding
In de tijd dat Kracht en Vriendschap opgericht werd verschenen de eerste fietsers op straat. Iedereen die het maar even kan betalen schaft er eentje aan. In de parken werd geoefend en er kwamen speciale fietsscholen zoals een in het gebouw waar nu het Zuiderbad is. Lichamelijke opvoeding werd in 1863 verplicht gesteld in het middelbaar onderwijs. In Amsterdam en Rotterdam was dat ook het geval bij het lager onderwijs. In de praktijk kwam daar niet veel van terecht.
Er werd geturnd in gymnastiekverenigingen. Turnen was uit Duitsland gekomen Johan Gutsmuth (1759-1839) was leraar aan een school in Duitsland en schreef een boek ”Gymnastiek voor de jeugd” en propageerde de evenwichtsbalk. Ludwich Jahn (1778-1852) was de grondlegger van de verenigingsgymnastiek. Men gebruikte o.a. de brug, de tramplin (een houten springplank), de rekstok en de evenwichtsbalk.
Van een sport sprak men nog niet, men was bezig met vormen van lichaamsoefening en wedstrijdvermaak. In Amsterdam werd gezwommen, het eerste zwembad in Amsterdam werd in 1846 opgericht bij de Westerdokssluis, een deel van het open water, vrouwen werden niet toegelaten.
De eerste roeivereniging in Amsterdam was De Hoop (1848) en de eerste schaatsvereniging de Amsterdam IJsclub (1864) . Er waren een aantal gymnastiekverenigingen: Olympia (1863), een vereniging die nu nog bestaat.
Willem drie is koning van Nederland. In de kamer werd gediscusieerd over de bijzondere en openbare scholen: In de openbare scholen moeten de kinderen opgevoed worden tot deugden, die christelijk en maatschappelijk zullen zijn. De armoede was groot. In 1820 sterven in Zuid Holland 309 van de 1000 zuigelingen. Vaak liet men het bewust sterven omdat men een kind niet kon groot brengen.
De beginjaren van Kracht en Vriendschap
De oprichting van Kracht en Vriendschap vond plaats op 21 november 1868. Het ontstaan van onze vereniging danken wij aan een 15-jarige jongen die in zijn vereniging ruzie had gekregen en daarna besloot een andere gymnastiekvereniging op te richten. Zijn naam was D.A. van Waalwijk, zijn twee vriendjes D. Pinedo en D.H. Vollenhoven waren mede-oprichters. Van Waalwijk werd de eerste voorzitter en Pinedo de eerste penningmeester van het Gymnastiek Gezelschap Kracht en Vriendschap.
De eerste oefenzaal was op de Oude Zijds Voorburgwal, vlak bij het Oudekerksplein. De contributie bedroeg 10 cent per week, net zoveel als er aan schoolgeld betaald werd. Hiervan moest de huur betaald worden van de oefenzaal die huur was f 50,= per jaar voor 1 uur per week. Er moesten dus minstens 10 leden lid zijn om de huur te kunnen betalen. Deze leden mochten alleen mannen zijn.
Om een indruk te krijgen wat 10 cent per week in die tijd voorstelde volgt hier een beschrijving van de weekuitgaven van een knecht in een houtzaagmolen, die drie kinderen heeft. Zijn loon bedraagt 6 gulden per week (en dat is meer dan de meesten ontvangen)
ƒ 1,57½ aan brood
ƒ 1,40 aan hoofdspijs voor het middagmaal, 5 kop aardappelen of 2 kop erwten of 2 kop meel
ƒ 0,07½ aan zout
ƒ 0,35 aan boter,½ ons daags (margarine bestaat nog niet)
ƒ 0,35 aan vet, ½ ons daags
ƒ 0,15 aan peper, azijn,mosterd,meel voor saus
ƒ 0,26 aan koffie, 2 ons in de week
ƒ 0,03 aan gebrande stroop
ƒ 0,21 aan melk, ½ kan daags
ƒ 0,21½ aan karnemelk
ƒ 0,09 aan olie voor licht
ƒ 0,20 aan zeep, stijfsel, blauwsel, droogwater
ƒ 0,20 aan garen, band, sajet
ƒ 0,18 aan contributie begrafenisfonds
ƒ 0,10 aan schoolgeld voor één kind
ƒ 0,40 aan tabak, scheren, soms een glas jenever
totaal ƒ 5,77½
Voor vlees, voor kleding, schoeisel, doktershulp, voor woning en brandstof, meubilair, voor ontspanning en feestdagen van de kinderen beschikt deze goed betaalde arbeider over 22½ cent per week. Deze knecht had waarschijnlijk geen geld genoeg om lid te worden van een gymnastiek-vereniging , hij had er bovendien geen tijd voor.
Eerst werd er alleen op zaterdagavond geturnd maar de animo werd zo groot dat men besloot ook op zaterdagavond te oefenen. De directeur van de afdeling, nu spreken we van leider, was H. Brugman.
Ook het schermen werd in Kracht en Vriendschap beoefend. Deze lessen werden gegeven door de eigenaar van de zaal. Onenigheid met deze heer deed de vereniging verhuizen en men kwam terecht bij de gezusters Vierow in de Reguliersdwarsstraat. Deze zaal werd voor 3 jaar gehuurd tegen een bedrag van resp. f 130,=, f 140,= en f 150,= per jaar, maar de slechte toestand van de zaal en de aanwezige materialen waren er de oorzaak van dat men na een jaar opnieuw verhuisde. De veel beter ingerichte gymnastiekzaal aan de Westermarkt werd het nieuwe onderkomen (dit was het latere gymnastieklokaal van het niet meer bestaande Ir. Lelylyceum, waar later de Rum-runners in kwam, een restaurant waar je heerlijke cocktails kon bestellen).
De eerste uitvoering waaraan Kracht en Vriendschap deelnam, vond plaats op 29 april 1871 in “Het Park”. Negen leden en de directeur (leider) waren van de partij. “Het Park was een ontspanningsgelegenheid vlak bij de Nieuwe Herengracht voor het meer gegoede publiek het bestond uit een zaal waar voornamelijk concerten werden gegeven en een wintertuin. In die tijd werden er ook veel gymnastiekdemonstraties gehouden in het paleis voor Volksvlijt waar nu op het Frederiksplein de Nederlandse bank staat.
Het eerste feestje was op 27 januari 1872. Het werd opgeluisterd met schermwedstrijden op fleuret en korte stok.
In 1873 werd K&V lid van het Nederlands Gymnastiek Verbond (het huidige KNGU, dat ontstaan is door fusie met de christelijke en de katholieke bond). Dit verbond werd ook in 1868 opgericht. Vanaf 1873 tot nu is K&V aaneengesloten lid geweest van de Nederlandse bond en is daarmee de gymnastiekvereniging die het langst lid is van deze bond.
Bij het 5-jarig bestaan telde de vereniging 3 ereleden, 22 werkende leden en 12 kunstlievende leden (wat wij nu ondersteunende leden noemen). Dit werd gevierd met het aanbieden van een potje bier na de huishoudelijke vergadering.
In de jaren die volgden nam Kracht en Vriendschap deel aan tal van uitvoeringen georganiseerd door het verbond, zusterverenigingen of door de vereniging zelf. Zo nam K&V deel aan buitenlandse bondsfeesten die jaarlijks werden gehouden in België, Frankrijk en Duitsland. In het jaarverslag van 1876 lezen we dat de vereniging een “groenhart-houten rekstok” heeft ingezonden naar de “Exposition Internationale d’Hygiene et de Sauvage” te Brussel, welke inzending in binnen- en buitenlandse bladen wordt geprezen. Het Algemeen Handelsblad schreef: “De Gymnastiekvereniging Kracht en Vriendschap heeft een allerdoelmatigsten rekstok gezonden, die, zelfs wanneer hij breekt, den gebruiker geen letsel toebrengt”. Het was in die tijd gebruikelijk dat leden die zich dat konden veroorloven de vereniging iets schonken, zoals een “Ijzeren rekstok, een dozijn turnstokken, een keurig bewerkte lijst, waarin leden kunnen worden voorgehangen”. Deze lijst was een zogenaamde ballotagelijst, een lijst waarop men kwam wanneer men geballoteerd was, je was “van goed gedrag”. Tot omstreeks 1955 was het in Kracht en Vriendschap gebruikelijk om nieuwe leden te balloteren. Ze werden op een lijst van kandidaat-leden geplaatst . Deze werd gepubliceerd in de vijftiger jaren in de “Circulaire” (de huidige Gymfonie) en wanneer men bezwaar had tegen het verlenen van het lidmaatschap voor het kandidaat-lid, kon men dit bekend maken aan de ballotage commissie, die dan kon beslissen om dit lid af te wijzen.
Bronvermelding:
Gedenkboekje van het 50-jarige bestaan van K&V,
De geschiedenis van Amsterdam 1900-2000 Uitgeverij Sun, Amsterdam 2007 ISBN 978 90 5875 140 9,
Jaap ter Haar: Lage landen deel 4 Uitgeverij Fibula-van Dishoeck ,Bussum 1971, ISBN 90 228 3934 6,
M.J.Adriani Engels: Honderd Jaar Sport, een historische documentatie over de sport en het sportleven gedurende een eeuw. Uitgeverij: Srengholt’s Uitgeversmaatschappij,
Krantenknipsels, notulen,
John Tielrooij en Jeane Tielrooij-van der Hout